Wiele religii funkcjonujących tuż obok siebie, po jednej stronie drogi kościół katolicki, po drugiej cerkiew, a kilka kilometrów dalej meczet – by zwiedzić taki ekumeniczny szlak wcale nie trzeba przemierzać setek kilometrów, ta „religijna mieszanka” to Podlasie.
Symbolem Podlasia stały się żubry i Puszcza Białowieska. Bez wątpienia są to akcenty wyjątkowe i warte zobaczenia, jednakże okolice Białegostoku mają do zaoferowania znacznie więcej, szczególnie jeśli lubimy podróże pomiędzy religijnymi myślami i architekturą. W tym regionie obok siebie funkcjonują: prawosławie, katolicyzm i islam. Zwiedzając Podlasie, natrafić można również na synagogi, zielonoświątkowe zbory, a nawet na miejsca starosłowiańskich pogańskich kultów, jednak dominują tam trzy wcześniej wymienione religie, wśród których najbardziej „egzotyczną” jest w naszym kraju islam.
By zobaczyć, jak wyznawcy islamu żyją w Polsce, najlepiej jest pojechać do Kruszynian. Ta miejscowość (położona między Białymstokiem i granicą z Białorusią) kultywuje tradycję Tatarów, którzy kilkaset lat temu przybyli na tereny Rzeczypospolitej m.in. z Chanatu Krymskiego. Chociaż potomkowie Tatarów z Podlasia mówią po polsku i sami czują się Polakami, nie zrezygnowali ze swojej religii. Najlepszym tego dowodem jest meczet w Kruszynianach. Ten malowniczy zielony budynek, pochodzący z XVIII wieku, jest najstarszym w naszym kraju drewnianym meczetem. Unikalny zabytek można zwiedzać przez cały rok. Oglądaniu mihrabu czy minbaru towarzyszą opowieści przewodnika o muzułmańskich zwyczajach i świętach. Gdy już dowiemy się, jak w islamie wygląda np. pogrzeb, możemy – idąc za tym tematem – zobaczyć jeden z niewielu muzułmańskich cmentarzy w Polsce, który również znajduje się w Kruszynianach, kilkaset metrów za meczetem.
Orientu posmakować można w Kruszynianach, i to dosłownie, również dzięki tatarskim restauracjom, jakich we wsi nie brakuje. Spróbować tam można tradycyjnych potraw, takich jak: czebureki, pierekaczewnik czy tatarskie pyzy. By jeszcze bardziej można było zagłębić się w tę kulturę, we wrześniu 2014 roku rozpoczęto budowę Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich w Kruszynianach. Tym samym miejscowość stanowi coraz bardziej istotny ośrodek kultu religijnego, ale też muzułmańskiej tożsamości. Obchodzone są tam święta, na które przybywają Tatarzy z całej Polski.
Kruszyniany, wraz z położonymi niedaleko Bohonikami i Krynikami tworzą tzw. szlak tatarski. Będąc na Podlasiu, warto odwiedzić te najstarsze skupiska wyznawców islamu w Polsce. Taka podróż pozwoli nam nie tylko poczuć smak orientu, ale może być też doskonałą lekcją tolerancji. Tatarzy żyją w zgodzie z wyznawcami innych religii – prawosławia czy katolicyzmu.
W krajobrazie tego regionu zdecydowanie dominują cerkwie – nie tylko te zabytkowe, ale też zupełnie nowe. Te powstające budynki świadczą o tym, że prawosławie nie tylko ma wiekową tradycję, ale też przyszłość – wciąż integruje mieszkańców Podlasia. Nie da się wskazać jednego miejsca, które warto byłoby zobaczyć, chcąc poznać specyfikę tej religii, w okolicach Białegostoku wiele jest nie tylko cerkwi, ale też ciekawych muzeów (jak np. Muzeum Ikon w Supraślu) czy ośrodków kultury pokazujących specyfikę tego wyznania. Jedno jest pewne – nie da się poznać Podlasia bez poznania jego wielowyznaniowości.